“Sorunlarınız bir şeyi bilmemenizden değil, o şeyden emin olmanızdan ama bilginizin hatalı olmasından kaynaklanıyor.”
Bu teori Cornell Üniversitesi bilim adamları Justin Krueger ve David Dunning tarafından geliştirildi. Bilişsel çarpıklığın, insanların belirli bir görevi yerine getirmek için yeterlilik veya yetersizlik düzeylerini nesnel olarak değerlendiremedikleri veya gerçekte olduklarından daha yetkin olduklarına inandıkları anda ortaya çıktığını tespit edebildiler.
Bu teori yaygın olarak “Aptallık Dağı” olarak bilinir. Urban Dictionary tarafından tanımlandığı gibi, “Çılgınlık Dağı”, bir konu hakkında konuşmak için yeterli bilgiye sahip olduğunuz, ancak tam bilgi toplamak veya konuyla ilgili ek literatür okumak için yeterli bilgeliğe sahip olmadığınız bir yerdir.
Dunning-Kruger etkisi nedir?
Bu, kişinin gerçekte olduğundan daha akıllı ve daha yetkin olduğuna inanmasını içeren üstbilişsel bir çarpıklıktır. Bu kavramdan ilk kez Krueger ve Dunning tarafından “Vakti Olmayanlar ve Farkında Olmayanlar: İnsanın Yetersizliğini Belirlemenin Ne Kadar Zorluk, Şişirilmiş Benlik Saygısına Yol Açıyor” adlı çalışmalarında bahsedilmiştir.
Teori özünde, düşük niteliklere sahip kişilerin eleştirel düşünmeyi bilmediklerini ve niteliklerinin ne kadar düşük olduğunu anlayamadıklarını gösteriyor. Bu onların bilginin tam olduğu ve yüksek yeterliliğe dair yanlış bir algı geliştirmelerine yol açar. Başka bir deyişle bu, kişinin aptallığının boyutunu fark edemeyecek kadar aptal olduğu zamandır.
Dunning ve Kruger hipotezlerini nasıl test ettiler?
David Dunning ve Justin Kruger, katılımcıların bir dizi mizahi, mantıksal, bilimsel ve gramer testinden geçmesini sağlayarak teorilerini geliştirdiler. Araştırma sırasında bilim insanları, sürekli olarak en yüksek puanı alan katılımcıların kendilerini hafife aldıklarını fark ettiler.
Tersine, görevde en kötü performansı gösterenler testi mükemmel bir şekilde geçtiklerine inanıyorlardı. Her testte, bilişsel yetenekler kötüleştikçe, her bir katılımcının kendi bilgilerini nesnel olarak değerlendirme yeteneği de kötüleşti.
Bir deneyde Dunning ve Kruger katılımcılara belirli tekno-bilimsel kavramlar hakkında ne bildiklerini sordu. Mesele şu ki, bilim adamları bazı kavramları kendileri buldular. Çok sayıda denek foton ve merkezkaç kuvveti gibi terimler hakkında bilgi sahibi olduğunu iddia etti. Ancak ilginç olan aynı kişilerin aynı zamanda paralaks levhalar, ultralipitler ve kollarin gibi hayali kavramları bildiklerinden de bahsetmeleriydi.
Keşif neydi?
Dunning ve Kruger, en tehlikeli durumun, insanların bir konu hakkında yalnızca yüzeysel bilgiye sahip olduğu durumlar olduğunu belirledi. Bu fikir, art arda birkaç nesildir insanlığa aşinadır. Böylece, 1709’da Alexander Pope, “Eleştiri Üzerine Bir Deneme” adlı kitabında şu ifadeyi yazmıştı: “Yarım bilgi tehlikeli bir şeydir.” Veya komedyen Josh Billings’in ifadesiyle, “Sorunlarınız bilmediğinizden değil, kesin olarak bildiğinizden, ancak bilginizin yanlış olmasından kaynaklanıyor.”
Maalesef burada basit bir çözüm yok. Dunning’e göre kötü bir çalışanın beceriksizliğini fark etmesi için, sahip olmadığı uzmanlığa ihtiyacı olacak.
Dunning ve Krueger, bir kişinin belirli bir konudaki bilgisi arttıkça veya yeni beceriler kazandıkça, kendi yeteneklerini daha az gurur verici bir şekilde değerlendirmeye başladığını gösterdi. Bu konu hakkında hala bilmediğiniz her şeyin farkına varırsınız. Ve bu tamamen farklı bir tür bilişsel çarpıtmadır – sahtekarlık sendromu.
Etki tehlikesi
Birinin kendini aptal durumuna düşürmesini izlemek eğlenceli gibi görünse de, Dunning-Kruger etkisi oldukça olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Örneğin doktorlar, en etkili tedavi yöntemi olmasına rağmen yaşlı insanların ağrıyı dindiren egzersizleri reddettiklerini bulmuşlardır. Her şey, egzersiz sonrası ortaya çıkan kas rahatsızlığının sağlıkta bir bozulmaya işaret ettiği yönündeki hatalı inançlarıyla ilgilidir.
Ya da daha ciddi bir örnek: Hindistan’da bazen anneler ishal olan bebeklerine su vermiyorlar çünkü hastalığın nedeninin su olduğuna inanıyorlar.
Ve daha küresel bir örnek: Uzmanlar, 2008 krizinin, finansal okuryazarlığı çok düşük olan finansörlerin ve tüketicilerin aşırı güveni nedeniyle meydana geldiğini öne sürüyor.
Çözüm
Elbette bir şeyi bilmediğinizi kabul etmek çok zordur. Örneğin dilbilgisi konusunda iyi değilseniz yazım kurallarını çiğnediğinizi nasıl bilebilirsiniz? Muhtemelen her insan bir şekilde bilgisinin derinliğini abartıyor ya da gerçekte sahip olduğundan daha fazla beceriye sahip olduğuna inanıyor. Bu nedenle, her ihtimale karşı, bakış açınızı yüksek sesle ifade etmeden önce bilgileri kontrol etmek daha iyidir.
