ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 16 Ağustos’ta Alaska’da görüşmesi sonrası, Ukrayna – Rusya savaşını sonladırma çabaları kapsamında üçlü bir zirve gündeme geldi. Ancak Rusya Dışişleri bakanı Segey Lavrov, planlanmış bir toplantı olmadığını söyledi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, 21 Ağustos Perşembe günü, Putin ile görüşebileceğini ancak bunun için ülkesinin güvenlik garantileri alması gerektiğini söyledi.
22 Ağustos’ta NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’yi Kiev’de ağırlayan Zelenskiy, Türkiye’nin denizde güvenlik garantisi sağlamaya talip olduğunu söyledi.
Ankara olası bir anlaşmaya yönelik olarak Ukrayna’ya sağlanacak güvenlik paketinde aktif bir rol üstlenmeye sıcak bakıyor.
Zelenskiy, 21 Ağustos’ta üçlü bir zirve için olası görüşme yerleri arasında da İsviçre, Avusturya ile Türkiye’yi gösterdi.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da Putin’in Zelenskiy ile görüşmeye hazır olduğunu ancak tüm konuların önceden ele alınması gerektiğini söyledi.
21 Ağustos Perşembe günü basın toplantısında konuşan Lavrov, ele alınması gereken konular üzerinde uzlaşılması halinde görüşmenin şartlarının oluşabileceğine işaret etti.
Lavrov, Zelenskiy’nin meşruiyeti konusundaki Moskova tezini de tekrarladı.
Kremlin, Ukrayna seçimlerinin ertelenmesini gerekçe göstererek Zelenskiy’nin anlaşma imzalamasının tartışma yaratabileceğini savunuyor.
Zelenskiy’nin görev süresi Mayıs 2024’te sona ermişti, ancak savaş nedeniyle yeni bir başkanlık seçimi henüz yapılamadı. Kiev ise Zelenskiy’nin hâlâ meşru başkan olduğunu vurguluyor.
Lavrov bu konuda, “Anlaşmaların imzalanması aşamasına gelindiğinde, Ukrayna tarafında bu belgeleri imzalayacak kişinin meşruiyeti konusunun açıklığa kavuşması gerekir” dedi.
Rusya Dışişleri Bakanı bu gelişmelerin ardında NBC News’a da bir röportaj verdi.
Röportajında, “Planlanmış bir toplantı yok” dedi.
Lavrov, Putin’in Ukrayna lideriyle “Bir zirve düzenlemek için zemin uygun olduğunda görüşmeye hazır olduğunu” söyledi; “Zemin hiç hazır değil” dedi.
Lavrov, NBC News’in “Meet the Press” programına verdiği röportajda, Putin ve ABD Başkanı Trump’ın Ukrayna için güvenlik garantisi konusunu görüştüğünü söyledi.
2022’de İstanbul’daki toplantıda Ukrayna’nın kalıcı tarafsızlığı karşılığında Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi olan İngiltere, Çin, Fransa, Rusya ve ABD’nin yanı sıra Türkiye ve Almanya’nın da garantör ülkeler arasında yer almasının taraflarca kabul gördüğünü hatırlatan Lavrov şöyle konuştu:
“Tarafsız olması, herhangi bir askeri blokla bağlantısı bulunmaması ya da nükleer silaha sahip olmaması gereken Ukrayna’nın güvenliğini garantörler garanti edeceklerdi.”
ABD Başkanı Trump’ın Zelenskiy ile Washington’daki görüşmesinde, Ukrayna’nın NATO üyesi olmamasını ve toprak meselelerinin tartışılmasını kabul etmesini gündeme getirdiğini söyleyen Lavrov, “Zelenskiy her şeye ‘Hayır’ dedi” ifadelerini kullandı.
Beyaz Saray’da 18 Ağustos’ta yapılan görüşmenin siyah beyaz fotoğrafı Trump yönetimi tarafından paylaşıldı
Zelenskiy ne dedi?
Zelenskiy 21 Ağustos Perşembe günü yaptığı açıklamada, “7-10 gün içinde güvenlik garantileri yapısını anlamak istiyoruz. Bu anlayışa dayanarak, ABD Başkanı Donald Trump ile de üçlü bir toplantı yapmayı hedefliyoruz” dedi.
18 Ağustos Pazartesi günü Putin, Trump’a Ukrayna ile doğrudan görüşmelere “açık” olduğunu söylemişti.
Aynı gün Beyaz Saray’da Trump, Zelenskiy ve Avrupa liderleri arasında tarihi bir görüşme yapıldı.
Erdoğan’ın telefon trafiği
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da Putin’in yanı sıra Avrupalı liderle telefon trafiği de sürüyor.
Erdoğan son olarak 21 Ağustos Perşembe günü Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Erdoğan bu görüşmede Macron’a Türkiye’nin, Ukrayna ile Rusya arasındaki barış görüşmelerinde ev sahipliği yapmaya hazır olduğunu ifade etti.
Erdoğan Çarşamba günü Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile de telefon görüşmeleri gerçekleştirdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Putin’e de Türkiye’nin olası bir toplantıya ev sahipliğine hazır olduğunu söylediği kaydediliyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da 19 Ağustos Salı günü ABD’li mevkidaşı Marco Rubio ile telefonda görüştü. Dışişleri kaynaklarının aktardığına göre, iki bakan telefon görüşmesinde Washington’da yapılan Ukrayna toplantısının sonuçlarını değerlendi.
Fidan aynı gün İngiltere, Almanya ve Fransa dışişleri bakanları ile de görüşme yaptı.
Olası görüşme nerede yapılabilir?
Trump’ın, Putin ve Zelenskiy ile biraraya gelebileceklerini söylemesinin ardından bu görüşmenin nerede olabileceği tartışılan konulardan biri.
Rusya lideri Putin, 15 Ağustos Cuma günü Trump ile görüşmesi ardından yapılan basın toplantısının sonunda İngilizce olarak “Bir sonraki [görüşme] Moskova’da” demişti.
Fakat Ukrayna lideri Zelenskiy’nin Moskova’ya gitmesi pek olası görülmüyor.
BBC Dünya Servisi’nin kıdemli gazetecilerinden Vitaliy Shevchenko’ya göre bu Zelenskiy’nin “hiçbir şekilde kabul etmeyeceği bir davet”.
“Ordusu yıllardır halkınızı katleden bir ülkenin başkentine seyahat etmek pek çok açıdan yanlış olur. Buna ek olarak güvenlik zafiyeti de ortaya çıkabilir.
“Putin buluşma adresi olarak Moskova’yı göstererek, bunu kabul etmeyecek Zelenskiy’nin barışın önünde bir engel gibi algılanmasını istiyor olabilir.”
BBC’ye konuşan Zelenskiy’nin danışmanı Dimitro Litvin de Moskova’da bir görüşme olmayacağını “Nasıl bir tepki vermemizi beklerdiniz ki? sorusuyla yanıtladı.
“[Putin] bunu söyledi, herkes bunu reddetti ve bu konu dün itibarıyla gündemden çıktı bile” dedi.
Zelenskiy, Beyaz Saray’daki basın toplantısında Putin’le baş başa görüşmeye hazır olduğunu söylemişti.
Donald Trump’ın Mayıs’taki Ortadoğu turu esnasında Rusya ve Ukrayna arasındaki ilk doğrudan müzakereler başlarken Zelenskiy de Türkiye’ye giderek Putin’i beklemiş fakat Rus lider görüşmeye düşük seviyeli bir delegasyon göndermeye karar vermişti.
Rusya ve Ukrayna’dan yetkililer üç yıl sonra ilk kez 16 Mayıs’ta İstanbul’da direkt görüşmelerde karşılıklı olarak masaya oturmuş, görüşmede Türk heyeti de yer almıştı.
19 Mayıs Salı günü ise İsviçre bu görüşmeye ev sahipliği yapmak istediğini açıkladı.
Zelenskiy ve Putin’in tek görüşmesi Aralık 2019’da Paris’te, Almanya ve Fransa liderleriyle birlikte olmuştu
İsviçre Dışişleri: ‘Putin’i tutuklamamanın yolu var’
İsviçre Dışişleri Bakanı Ignazio Cassis, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un “Görüşme İsviçre’de yapılsın” açıklamasının ardından Rusya ve Ukrayna liderlerini ağırlamaya hazır olduklarını söyledi.
Fakat BBC Cenevre Muhabiri Imogen Foulkes, bunun önünde yasal engeller olabileceğini söylüyor:
“İsviçre Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni (ICC) kuran Roma Anlaşması’nı onaylayan ülkelerden biri.
“ICC Putin hakkında savaş suçlarıyla iddianame hazırladığı için, Rus liderin İsviçre topraklarına ayak bastığı anda tutuklanması gerekiyor.”
BBC muhabiri Foulkes, İsviçre hükümetinin bu durumu nasıl önleyebileceklerine dair hukukçularla tartışma yürüttüğünü bildiriyor.
“Bugün basına konuşan Dışişleri Bakanı Cassis manevra alanları olduğunu söyledi ve ‘[Ülke olarak] özel rolümüz ve Cenevre’nin Birleşmiş Milletler’in Avrupa merkezi olması sayesinde bunu yapabiliriz’ dedi.”
Fakat Foulkes’a göre Putin buna rağmen görüşme için muhtemelen Batı Avrupa’yı tercih etmez.
“Batı Avrupa yerine Türkiye veya Birleşik Arap Emirlikleri’ni tercih edebilir.”
Güvenlik garantileri ne olacak?
Bir ateşkes imzalanması durumunda Rusya’nın Ukrayna’ya tekrar saldırmasının önüne geçmek için Kiev’in müttefiklerinin verecekleri güvenlik garantileri de Batılı diplomatlar arasında müzakere ediliyor.
ABD lideri Trump, Ukrayna’ya asker göndermeyeceklerini fakat ateşkesin ardından ABD savaş uçaklarının Ukrayna’nın hava savunmasında görev alabileceğini söyledi.
Fox News’a konuşan Trump, son dönemdeki diplomasi trafiğine rağmen Putin’in barış teklifini reddetmesinin de mümkün olduğunu ekledi.
NATO ülkelerinin askeri liderlerinin de 20 Ağustos Çarşamba günü bir araya geldi.
Toplantıda NATO’nun Avrupa operasyonlarının başında bulunan ABD Hava Kuvvetleri’nden General Alexus Grynkewich, müttefik ülkelere Alaska’daki Putin-Trump görüşmesinden önemli notları aktardı ve NATO üyeleri ateşkes durumunda verebilecekleri güvenlik garantilerini müzakere etti.
Toplantıdan sonra Ukrayna’ya destek açıklaması yapıldı.
Eski NATO lideri: Putin, Zelenskiy ile görüşmeyecek
BBC’ye konuşan Eski NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen ise Putin ve Zelenskiy arasında bir görüşme gerçekleşmeyeceğini düşündüğünü söylemişti:
“Putin barışla ilgilenmiyor. Putin’in çıkarı bu süreci olabildiğince uzatma yönünde.
“O yüzden Trump’ı ateşkes için ısrarcı olmaya ve doğrudan barış görüşmelerine geçmeye ikna etti.”
Rasmussen, barış anlaşması görüşmelerine geçmeden önce güvenlik garantilerinin belirlenmesinin şart olduğunu da ekledi:
“Bence güvenlik garantileri en önemli konu. Bu konu bir an önce çözülmeli çünkü gelecekteki Rus saldırılarına karşı bir garanti olmadığı müddetçe Zelenskiy’nin manevra alanı son derece kısıtlı olur.”
